İşte Hendek İşte Deve 45’liğini kaydettiği Moğollar’la bir süre Manço-Mongol adıyla çalışan Barış Manço, yanındaki Celal Güven’le kendi grubunu kurmak amacıyla Avrupa’dan Türkiye’ye dönerek müzisyen arayışına girmişti.
Grup için ilk adım Ağustos 1971’de Yeşilköy’de bir sinemada verilen konserle atılmıştı. Manço konserde Erdinç Avcı (flüt), Fuat Güner (gitar), Özkan Uğur (bas gitar), davulcu Nur Moray ile Celal Güven’den (tumba) oluşan kadroyla yer almıştı.
Bir ara Hüdai Özgüder (davul), Mithat Danışan (bas gitar), Kemal Ebcioğlu’nun da (tuşlular) çaldığı ekibe, Şubat 1972’ye kadar isim konulamamıştı. Manço, İstanbul’dan kalkıp Anadolu’yu kat ederek Siirt’in Kurtalan ilçesine ulaşan Kurtalan Ekspresi’nin adını bulmuştu. Grubun adı ilk plaklarda Kurtalan Ekspresi diye geçerken sonra ‘Kurtalan Ekspres’e dönüşmüştü.
Engin Yörükoğlu (davul), Celal Güven (vurmalılar), Özkan Uğur (bas gitar), Nur Moray (davul), Ohannes Kemer (yaylı tambur, gitar, bas gitar, bağlama) ile Nezih Cihanoğlu’dan (gitar) oluşan ilk ‘oturmuş kadro’ 1972 başında yola koyulmuştu.
Mayıs 1972’de Barış Manço askere gidince Kurtalan Ekspres dağılmamış, Manço dönene dek bir arada kalmayı kararlaştırmıştı. Caddebostan Budak Sineması’ndaki ‘veda konseri’nden sonra çalışmaları sonlandırmışlardı. Yörükoğlu da askere giderken, para kazanması gereken Ohannes Kemer, Erol Büyükburç’un Efsaneler’ine transfer olmuştu. Bu arada, Barış Manço’yla Kurtalan Ekspres’in kaydettiği ilk 45’lik Ölüm Allahın Emri/Gamzedeyim Deva Bulmam, Haziran 1972’de piyasaya verilmişti.
Keyifli Şovlar
Vatani görevini bitiren Mançonun dönüşüyle konserler başlamış, Manço’nun sahnedeki teatral yeteneği, imaj cinlikleri, uzun saçları, kaftanları, ilginç giysileri Kurtalan Ekspres üyelerince de desteklenince ortaya keyifli şovlar çıkmıştı.
Moğollar’dan gelen Murat Ses’in tuşlulardaki sıra dışı arayışlarıyla, Yörükoğlu ile Moray’ın yarattığı güçlü ritm altyapısına Celal Güven’in vurmalılarla desteğiyle, Ohannes Kemer’in otantik sazlardaki ustalığıyla Kurtalan Ekspres donanımlı bir ekip haline gelmiş ve 1973, 1974’de HEY Dergisi’nden en iyi grup ödülünü almıştı.
Esin Afşar’ın 1973 tarihli Sandığımı Açamadım/Güneşe Giden Gemi 45’liğinin düzenlemelerini de Barış Manço/Kurtalan Ekspres yazmıştı.
Eleman değişiklikleri Kurtalan’ın da belini bükmüştü. Kirkor Kalender (gitar), Oktay Aldoğan (nefesliler), Yalçın Gürbüz (org), Mustafa Sarışın (gitar), Ali Serdar (davul), Mehmet (Memo) Alpergin (vurmalılar), Mithat Danışan (gitar), Caner Bora (davul, küddüm, nakkare, tumba, gong, tef, zil), Nurhan Özcan (gitar), Naci Bayşu (bağlama), Sefa Ulaştır (davul), Samim Boztaş (gitar), Kılıç Danışman (tuşlular), Fehiman Uğurdemir (gitar), Jean Jacques Falaise (tuşlular), Nejat Tekdal (tuşlular), Osman Bayşu (bağlama, cura, kaşık), Jhonnan Gleimer (gitar), Mehmet Yankır (davul) Kurtalan’ın ilk beş yılında gruba dahil olmuştu.
Geliş gidişler nedeniyle bir türlü grup olamayan Kurtalan Ekspres daha çok orkestra görüntüsü sergilemişti. Gelenler iyi müzisyen olduklarından uyum sorunu yaşamamışlardı ve grubun duruşundan, felsefesinden çok olayın müzikal yanıyla ilgilenip bir süre sonra ayrılmışlardı.
Nefesliler Devri
Manço da eleman değişikliklerinden yorulmuştu. Sahneye çıktığı mekanlarda gruba ekstra paralar verilmediğini söyleyerek elemanlara düşük ücret önermiş, kabul etmeyenlerin ayrılmalarını istemişti.
Maliyetten kısmak amacıyla Kurtalan’ı özellikle yurtdışı işlerine götürmemeye başlamıştı Manço. 1975’de Hollanda’dan aldığı iki sürpriz konser teklifini hemen değerlendirmek amacıyla bu ülkede müzik yapan Kombo Band grubuyla sahneye çıkmış, takip eden günlerde aynı grubu Kurtalan Ekspres’e katmak istemiş, ancak operasyon gerçekleşmemişti.
Kurtalan Ekspres ile Manço, türlü sorunlardan sonra yeni sayfa açıp Nur Moray, Celal Güven, Mithat Danışan’a eklenen ‘iki vagon’ Nurhan Özcan (gitar) ve Oktay Aldoğan’la (nefesliler) yola devam kararı almıştı. Devir, nefeslilerin devriydi ve Manço bu soundu denemek istiyordu. Avustralya’da kurduğu grubu dağıtan Ohannes Kemer de Kurtalan’a dönünce, grubun etnik tadı daha bir keyif vermişti.
Ekim 1975’de ise bu kez Nur Moray ayrılmış, solistin gölgesinde kalmaktan rahatsızlık duyduğunu, solo çalışması Kim bilir Ben de Bir Gün’ü 45’lik halinde yayınlayacağını söylemişti. Yerine, grubun simge isimlerinden biri haline gelecek Caner Bora davula oturmuştu…
Kurtalan Ekspres beyazperde de gözükmüştü. Barış Manço’nun başrolleri Meral Zeren ve Hulusi Kentmen’le paylaştığı Baba Bizi Eversene filminde (yön: Oksal Pekmezoğlu-1975) üyeler figüranlık yapmıştı. Grup ayrıca, Günaydın gazetesinin Saklambaç ekinde yayınlanan, Artun Yeres’in yönettiği fotoromanda da rol almıştı.
46 Kişiyle Kayıt
Sıra yurtdışında plak yapmaya gelmişti. Hazırlıkları Belçika’da sürmüş, miks ve vokalleri İngiltere’de gerçekleştirilmiş İngilizce albüm ‘Baris Mancho’nun kayıtlarında tam 46 kişi görev almıştı. Geniş ekipte George Hayes Orkestrası’nın yanında Ohannes Kemer gitar, bağlama, yaylı tambur, Oktay Aldoğan flüt, Kılıç Danışman tuşlular, Caner Bora davul, Celal Güven tumba, Memo Alpergin kaşık, darbuka, Barış Manço moog, synthesizer çalmıştı. Albüm 1977’de Türkiye’de Nick The Chopper adıyla yayınlanmıştı…
Kurtalan’da eleman trafiği sürüyordu. Vaz geçilmez elemanlardan olacak, grubu bugünlere taşıyacak Ahmet Güvenç, Manço’yla çalmaya başlamıştı. İngiltere’ye giden Ohannes Kemer’in yerini de Bahadır Akkuzu almıştı.
Bir ayağı Batı’da olan Manço yenilikleri, modaları yakından izleyebiliyordu. 70’lerin sonuna doğru, dünyadaki gelişmelere uygun olarak gruptaki nefeslileri silip yerine tuşluları öne çıkartmış ve soundu elektronikleştirmişti. Yeni soundu yansıtan Yeni Bir Gün, hem Manço’nun hem de Kurtalan Ekspres’in zirve albümü olmuştu.
Caner Bora (davul), Ahmet Güvenç (bas), Ohannes Kemer (yaylı tambur, bağlama, gitar), Kılıç Danışman (tuşlular), Celal Güven (vurmalılar) ile Bahadır Akkuzu (gitar) Yeni Bir Gün (1979) albümünde Barış Manço’nun yanında üstün performans sergileyerek ‘Anadolu pop-rock’ın en iddialı, en donanımlı işlerinden birine imza atmıştı.
‘Kurtalancılar’la Kucaklaşma
Avrupa’ya yerleşmeyi deneyen Barış Manço, Seksenler’in ilk yarısında Batı’daki konserler için elemanların yanına bir, iki de yabancı müzisyen ekleyerek Kurtalan Ekspres’i sürdürmeyi planlamıştı. Kadroda o dönemde Celal Güven, Ahmet Güvenç, Fehiman Uğurdemir, Kılıç Danışman, Ralph Raben, Serdar Akatlar (nefesliler), Serdar Ertürk (nefesliler), Nejat Tekdal (tuşlular), Ömür Gidel (tuşlular) ve Dut Ağacı, You And I, Abbas Yolcu parçalarının bestecisi Jean-Jacques Falaise (tuşlular) vardı.
1987’de ise ilginç bir gelişme yaşanmıştı; Barış Manço elemanlardan Ufuk Yıldırım, Bahadır-Cihangir Akkuzu kardeşler ile Ahmet Güvenç’e Kurtalan Ekspres adıyla çalışabileceklerini, kendisinin bir süre dinleneceğini söylemişti. Bir şekilde, Kurtalan’ın tek başına neler yapabileceğini sınama operasyonuydu her iki taraf için de.
Aynı ekibin Banu Kırbağ’la müzik yaptığı günlerde Manço bir başka grup fikriyle ortaya çıkmıştı. Caner Bora, Serdar Akatlar, Serdar Ertürk, Celal Güven, Gür Akad (gitar), Mustafa Kos (gitar), Mümtaz Solmaz (bas gitar), Hüseyin Cebeci (davul), Yeşim Vatan (vokal), Özlem Yüksek’li kadroyla TDK grubunu kurmuş ve bu ekiple ABD’de konser vermişti. Ancak kısa süre sonra TDK’yı dağıtarak diğer taraftaki ‘Kurtalancılar’ı kucaklamıştı…
Huzursuzluk devam ediyordu. Bilgisayarın nimetlerinden yararlanmayı kafaya koyan Manço, parçaların düzenlemelerini Garo Mafyan’a yazdırmaya başlayınca, grubun rock yanı 1988’den sonra zedelenmişti. Kurtalan daha merkeze kayarken sahne performansı da zayıflamıştı. Üstüne üstlük Manço’nun televizyon programlarına eğilmesi, müziği uzun süreliğine ikinci plana çekerek sürekli seyahate çıkması, Kurtalan’ın varlık nedenini sorgulanır hale getirmişti.
Manço Sonrası Cem Karaca Konserleri
Kadroya dahil olan Elif Turhan (tuşlular), Eser Taşkıran (tuşlular) gibi isimlerle taze kan bulunsa da, Manço-Kurtalan Ekspres ilişkisi pek sıcak yürümemiş, elemanlar albümlerin birçoğunda tam kadro yer alamamıştı. Manço’nun soundu büyük ölçüde makinelere yaslanmıştı artık.
Doksanlı yıllar sorunlarla, çekişmelerle biterken 31 Ocak 1999’da Manço’nun ölümünden sonra Kurtalan Ekspres tam anlamıyla boşluğa düşmüştü. Bir ara AF grubundan Asrın’ı vokale alarak yola devam etmek istemişlerdi ama, sonuç tatmin etmemişti.
2001’de Akkuzu Kardeşler, Eser Taşkıran ile Ahmet Güvenç’li kadro Cem Karaca’yla buluşup konserler vermiş, lokal çalışmaları yapmıştı. Karaca’nın şarkılarıyla Manço-Kurtalan yapıtlarının ortak seslendirildiği parlak projeydi bu konserler.
Kurtalan’ın vitrindeki isimleri Ahmet Güvenç ile Bahadır Akkuzu’ydu ama 2002’nin son günlerinde bir gelişme daha yaşandı. Kurtalan Ekspres’in eski elemanlarından Caner Bora ile Mithat Danışan genç müzisyenleri yanlarına alarak ‘Kurtalan Express Reformation’ projesine hayat vermişti. Manço’nun Seksenler öncesi hitlerini yeniden yorumlayan reformation ekibiyle, Kurtalan Ekspres’i sürdüren elemanlar arasında polemik doğmuş ve konu basına yansımıştı.
Göğe Selam
Kısa süre sonra ortalık durulmuş ve Bora-Danışan ikilisi projeyi ileri taşıyamazken Güvenç-Akkuzu ekibi ilk ‘bağımsız’ Kurtalan Ekspres albümünü 2003’de çıkarmıştı.
Beş yıl geciken, üzerinde çok çalışılan bir albümdü bu. Manço’nun ardından anma geceleri, saygı geceleri, konserler, Cem Karaca’yla iş birliği derken araya uzun zaman girmiş, Kurtalan Ekspres ancak Ekim 2003’de ‘3552’ adını verdiği bağımsız albümünü yayınlayabilmişti.
Bahadır Akkuzu’nun vokaliyle yola devam etmeyi denemişlerdi albümde. Ne var ki Akkuzu’nun sesi yetersiz kalmış, yapıt vokal olarak vasatın üzerine çıkamamıştı. Haydarpaşa-Kurtalan-Haydarpaşa arasında gidip gelen trenin sefer sayısı ‘3552’nin isminin verildiği çalışma, popla rock arasında bir yerde duran birkaç parçanın parladığı yapıt olarak Kurtalan Ekspres diskografisine yazılmıştı…
Kurtalan Ekspres 2010’lu yıllarda Barış Manço, Cem Karaca ve Bahadır Akkuzu’ya (6 Ağustos 2009’da yaşamını yitirdi) adanmış Göğe Selam ve Göğe Selam 2 albümlerini çıkarmıştı. Yerli rock müziğin ünlülerinin Kurtalan Ekspres’le geçmişin hit yapıtlarını yorumladığı albümler çok tutulmuş, haftalarca listelerde kalmıştı…
Grup 2019 başında ise Sessiz Çığlık adını verdiği albümü yayınladı. Şevval Sam ile Özge Fışkın’ın iki parçada Kurtalan’a destek verdiği albüm, sosyal içerikli söylemiyle dikkat çekti.
2020’de Seyyal Taner’le ortak Aşıklar albümünü çıkaran Kurtalan Ekspres’te zaman içinde Bülent Güven (tuşlular, vokal), Akın Eldes (gitar), Bertuğ Cemil (gitar), Tolga Akyurt (vokal), Özge Güleryüz (vokal), Cem Yalçınkaya (gitar), Yusuf Uğurer (vokal), Korcan Ulusoy (davul), Engin Gökkaya (gitar), Serdar Öztop (gitar), Devrim Altanay (vokal), Recep Işık (vurmalılar), Can Bora Genç (vokal), Buğrahan Eroğlu (davul), Deniz Tuzcuoğlu da (vokal) yer almıştı.
